Zingeving en medemenselijkheid    

Filmcyclus 2024 – 2025

Een initiatief van huisvandeMens-Gent i.s.m. Gentse Grijze Geuzen en Feniks vzw

Geuzenhuis, Kantienberg 9 te Gent

“Mensen samenbrengen is wat ik 'ubuntu' noem.  Dit betekent 'ik ben omdat wij zijn'.  Veel te vaak zien mensen zichzelf als individuen die van elkaar gescheiden zijn, terwijl je verbonden bent met elkaar en alles wat je doet de hele wereld beïnvloedt.

Als je goed doet, verspreidt het zich; het is voor de hele mensheid.”

 Beste Dames en Heren,  Welkom op onze filmcyclus, editie 2024 – 2025.

Ik koos ervoor om te starten met een citaat van een man met een weliswaar andere levensovertuiging dan degene die in dit gebouw rondwaart als een goedmoedige geest. De wijze woorden die ik daarnet ter inleiding voorlas zijn immers van niemand minder dan …. Desmond Tutu

Zoals jullie allicht wel weten was de heer Tutu een Zuid-Afrikaanse geestelijke en mensenrechtenactivist. Hij was de eerste zwarte aartsbisschop van de Anglicaanse Kerk in Kaapstad. Op 16 oktober 1984 (dus 40 jaar geleden) ontving hij voor zijn inspanningen in de strijd tegen de apartheid de Nobelprijs voor de Vrede.

“Ik ben omdat wij zijn”, dit is de essentie van “UBUNTU”, een humanistische levensfilosofie uit het zuidelijke deel van Afrika. In deze levenshouding staat ‘medemenselijkheid’ centraal. En precies dit begrip, MEDEMENSELIJKHEID, met ‘Zingeving’ als sidekick, is ons jaarthema voor de filmcyclus die vandaag start.

“Zingeving en medemenselijkheid”. Het is de leidraad die Christine en ik  hanteerden in onze selectie van de films die we van september 2024 tot mei 2025 zullen vertonen, én dus ook het thema dat in elke inleiding zal aan bod komen.

Medemenselijkheid…. Het is trouwens  een woord dat zich niet makkelijk laat vertalen, noch in het Engels, het Frans, het Duits, … wel in het Noors (medmenneskelighet).

Tegelijk – denk ik - is de betekenis ervan direct voelbaar voor elk van jullie. Medemenselijkheid… het is een begrip zoals de term ‘Leven’. Iedereen weet direct wat het is, maar er een precieze definitie van geven is niet zo eenvoudig…

Ik geef enkele passende, treffende omschrijvingen :

“Oog en oor hebben voor een ander”,  “een diep besef van onderlinge verbondenheid”

Jullie weten dat hierboven het huisvandeMens gevestigd is. Mensen beluisteren en nabij zijn in tijden van nood, onvrede, onrust, pijn en zorgen is één van onze kerntaken als vrijzinnig humanistisch consulenten.

Net zoals mensen helpen om plechtige omkaderingen te creëren op de bijzondere momenten in hun leven waarop het vraagt om gevierd of beweend te worden.  Net zoals geestelijk verzorgers van allerlei levensbeschouwingen dit al eeuwenlang doen… Medemenselijkheid bieden. Medemenselijk zijn.

Gekoppeld aan de unieke zingeving waar eenieder volgens onze vrijzinnig humanistische overtuiging zelf de auteur van is. Zingeving en medemenselijkheid : het is een jaarthema waar we blij mee zijn; waar we fier op zijn.

Zoals de meesten van jullie weten, komt onze jaarlijkse filmcyclus tot stand dankzij een samenwerking tussen verschillende partners. Ik noem ze even op : de Gentse Grijze Geuzen, Feniks vzw, het Vrijzinnig Centrum Geuzenhuis, de Instelling voor Morele Dienstverlening, huisvandeMens-Gent  en – in het kader van de Nationale Dagen van de Gevangenissen in november – de Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen.

In het bijzonder wil ik hier echter enkele mensen expliciet bedanken zonder dewelke deze filmreeks onmogelijk zou zijn :

Daniel Block, secretaris van de Grijze Geuzen (én zijn lieve echtgenote, Jeanine, die haar man steeds ondersteund in zijn onmetelijk vrijwillig engagement) én Christine Vercammen, vrijwilligster bij ons huisvandeMens.

Graag uw applaus voor deze enthousiaste, drijvende krachten. Zij zijn mijn steun en toeverlaat bij de keuze van de films, bij de technische uitvoering van de voorstellingen, bij de bekendmaking en bij de jaarlijkse zoektocht naar een passend jaarthema.  

Vanmiddag heb ik de film ‘One Life’ voor jullie meegebracht. De film vertelt het waargebeurde verhaal van Nicholas Winton (Hampstead, 19 mei 1909 – Slough, 1 juli 2015) . Hij is de man die in 1938 vanuit Praag kindertransporten organiseerde. Zo hielp hij ze te ontsnappen aan de terreur van het Nazi-regime en aan de gruwelijkheden van oorlog. Uiteindelijk redde Nicholas Winton het leven van 669 voornamelijk Joodse kinderen die hij vanuit het bezette Tsjecho-Slowakije wist over te brengen naar Groot-Brittannië. Daar zocht en vond hij samen met een legertje aan trouwe medewerkers - voor elk van hen –een veilig onderkomen.

Anthony Hopkins speelt  de rol van de bejaarde Winton, Johnny Flynn de jonge Nicky . Deze verfilming is gebaseerd op de door Wintons dochter, Barbara, geschreven biografie “If It’s Not Impossible… The Life of Sir Nicholas Winton.”

Het verhaal bewijst hoe ‘gewone’ mensen’ tot buitengewone daden, zeg gerust heldendaden, in staat zijn. Niet alleen Winton zelf, maar zijn moeder, zijn vrienden, de vele helpende handen in Engeland en Tjecho-slowakije, alle pleeggezinnen, … zijn voorbeelden inzake het thema ‘medemenselijkheid’ waarrond deze filmcyclus draait.

Ook heden ten dage leven mensen, veel te veel mensen, gebukt onder terreur en geweld. Volgens cijfers van  het  Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED - 1 op de 6 mensen leeft in conflictsituatie, geweld in Myanmar spant de kroon | VRT NWS: nieuws) leefden in 2023 wereldwijd 1 op de 6 mensen in   conflictsituaties. Ik vrees dat het jaar 2024 dit cijfer drastisch heeft verhoogd.We kunnen enkel hopen dat er ook nu mensen zijn zoals Nicolas Winton, die vanuit hun medemenselijkheid ‘het Goede Doen’ vooropstellen en anderen bijstaan.

Laat ons het begrip ‘medemenselijkheid’ niet alleen hoog in het vaandel dragen, maar ook – als leidraad - integreren in onze eigen levens. Opdat vrijzinnig-humanisme niet alleen een levensbeschouwing, maar vooral een doorleefde levenshouding moge zijn.

Dank u voor uw aandacht, dames en heren. Ik wens u een ontroerende, pakkende kijkervaring met  ‘One Life’                      

Winnie Belpaeme, vrijzinnig humanistisch consulente   huisvandeMens Gent

One Life

Anthony Hopkins kan prachtig huilen

(bron = https://filmkrant.nl/recensies/one-life)

One Life

“Het gaat niet om mij”, verzucht Anthony Hopkins regelmatig als Sir Nicholas Winton. Toch richt dit biografische drama zich volledig op Wintons heldendaden rond de Tweede Wereldoorlog en op zijn diepgewortelde angst dat hij niet genoeg gedaan had.

De eega van Nicholas ‘Nicky’ Winton (Anthony Hopkins) maakt zich in de late jaren tachtig zorgen. Haar bejaarde man schuifelt tobberig door zijn met archiefmateriaal volgestouwde kantoor. Iets weggooien gaat blijkbaar niet en de inhoud ervan loslaten evenmin.

Dan zijn we terug in de late jaren dertig. De idealistische, Londense effectenhandelaar Nicky (hier gespeeld door Johnny Flynn) reist naar Praag om te helpen in een vluchtelingenkamp. Daar treft hij in erbarmelijke omstandigheden honderden gezinnen die een veilig heenkomen zochten vanuit Nazi-Duitsland en omringende, al bezette landen. Sommigen vluchtten om politieke redenen, de meesten omdat ze Joods zijn.

Al op dag één zwengelt Nicky een plan aan om zoveel mogelijk kinderen naar Engeland te krijgen en hen tijdens de op handen zijnde oorlog bij pleeggezinnen onder te brengen. Prachtig plan, vrijwel onuitvoerbaar, aldus de meer ervaren hulpverleners. Maar Nicky, z’n moeder (Helena Bonham-Carter) en bevlogen anderen gaan alsnog aan de slag om in een race tegen de klok zoveel mogelijk kinderen te redden.

Advertisement

In de jaren tachtig besluit Nicky, die nog altijd vreest niet genoeg te hebben gedaan voor deze vluchtelingen, het beest tóch in de bek te kijken. Deze geschiedenis moet bewaard blijven voor volgende generaties en daar hoort het oprakelen van het verleden bij, culminerend in emotionele afleveringen van het BBC-programma That’s Life!.

Het uiterst klassieke, op ware gebeurtenissen gestoelde drama One Life van James Hawes is gebaseerd op de door Wintons dochter Barbara geschreven biografie If It’s Not Impossible… The Life of Sir Nicholas Winton. Hawes gaat vol voor de tranen – zeker in het tweede deel. Het is aan het trefzekere spel van Hopkins te danken dat het niet uit de bocht vliegt. Hij speelt ingetogen een bescheiden, in z’n eigen woorden “gewone” man, die alle leed van de wereld op zijn schouders draagt. Hopkins’ Winton houdt niet van snoeven en blijft in zekere zin onbereikbaar voor zijn naasten. Bovendien kan de tweevoudig Oscar-winnaar prachtig huilen als het moment erom vraagt.

Het production design in met name het ‘moderne’ hoofdstuk is verrukkelijk. Er is niet gekozen voor een onversneden jarentachtiglook, maar voor locaties waarin de jaren zeventig en zelfs een vleugje jaren zestig doorschemeren. Precies zoals dat destijds gold voor vele inrichtingen. Minder geslaagd is de inzet van dwingende muziek. In een film die op zichzelf al een tranentrekker is, biedt de alles dichtkittende soundtrack weinig ruimte voor ontsnapping.

 (bron = Recensie One Life | FilmTotaal)

 Regie: James Hawes | Scenario: Lucinda Coxon, Nick Drake | Cast: Anthony Hopkins (Nicholas Winton), Johnny Flynn (Nicholas Winton), Helena Bonham Carter (Babette Winton), Jonathan Pryce (Martin Blake), Lena Olin (Grete Winton), e.a. | Speelduur: 110 minuten | Jaar: 2023

Toen de leider van Rusland zei dat hij gewoon een stukje van Oekraïne wilde, waren er mensen over de hele wereld, gelukkig een minderheid, die daar geen kwaad in zagen. Die mensen weten blijkbaar niet dat er ooit eerder een leider was die gewoon een stukje van een ander land wilde, en daarin zijn zin kreeg om oorlog te voorkomen. Dat was Hitler, en die oorlog kwam er alsnog. Hij wilde Tsjecho-Slowakije en One Life toont een klein deel van wat er met die mensen gebeurde.
Praag, 1938. Een vriend van de Engelse Nicholas Winton haalt hem over om naar hem toe te komen om hulp te bieden. Nicholas arriveert bij een armoedig vluchtelingenkamp waar tientallen verjaagde Joodse families dakloos leven in de kou, en dit is slechts één van vele. Nicholas is geraakt en weet dat elk moment oorlog kan uitbreken. Hij wil een poging doen om op zijn minst de kinderen weg te halen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
Het verhaal wisselt af tussen eind jaren dertig met een jonge Nicholas en de jaren tachtig waarin Anthony Hopkins de bejaarde Winton speelt. De 'toekomst' leert ons dat Nicholas niet lekker in zijn vel zit. Hij staat bekend om zijn diepe melancholie. Dus wat staat ons te wachten in dat verleden? Het klinkt als een spannende opzet, maar zo voelt het niet meteen. De spanning komt pas later wanneer Nicholas en zijn team starten met Joodse kinderen op de trein naar Engeland te krijgen.
Als één emotie moeiteloos naar boven komt dan is het gedeelde frustratie. Het is ongelooflijk dat de Britse overheid vasthield aan hun bureaucratie; er moest aan tal van eisen worden voldaan voordat de kinderen het land in mochten, ook al hing de dood ze boven het hoofd. Maar optimale spanning blijft nog steeds uit, omdat de film blijft wisselen tussen de twee tijdperken. Telkens als het verleden op stoom komt, gaat het verhaal weer terug naar Anthony Hopkins in zijn kalme, veilige oude dag.
Op den duur heeft het verleden alles gezegd wat er te vertellen valt. Daarin zit geen emotionele conclusie, dus die moet dan in de toekomst zitten. Vanaf dat moment blijft One Life zo goed als uitsluitend in de jaren tachtig. Nicholas heeft een plakboek gemaakt en bewaard, een verzameling van alle kinderen die hij heeft kunnen redden (en niet heeft kunnen redden). Op advies van zijn vrouw tracht hij het verleden los te laten door het plakboek een waardig thuis te geven.
Dit blijkt de laatste akte van de film te zijn. Het is absoluut een prachtig einde, en nog steeds waargebeurd. Alleen is het niet helemaal volgens de regels van verhalen vertellen. Het is geen climax van lopende zaken, het is een nieuw gegeven. De ene waargebeurde situatie maakt plaats voor een andere waargebeurde situatie, die is verbonden via Nicholas. Gelukkig volgt op het allerlaatste moment alsnog een conclusie volgens het boekje: Nicholas krijgt zijn emotionele afsluiter.
Het slot is een behoorlijke tranentrekker en lost ook het raadsel op van de negatieve houding van de bejaarde Nicholas. Als Tweede Wereldoorlogfilm is One Life niks nieuws onder de zon. Maar het verhaal gaat over iemand die een verfilming dubbel en dwars verdient. Bloedvergieten is de grootste misdaad, en zij die daar een stokje voor steken zijn helden. Liever een film met wat schoonheidsfoutjes dan helemaal geen film over deze superhelden.

One Life (2023)

(bron = One Life (2023) recensie, James Hawes - Cinemagazine)

Regie: James Hawes | 110 minuten | biografie, drama | Acteurs: Anthony Hopkins, Helena Bonham Carter, Romola Garai, Lena Olin, Jonathan Pryce, Johnny Flynn, Adrian Rawlins, Samantha Spiro, Marthe Keller, Alex Sharp, Ziggy Heath, Nick Blakeley, Tom Glenister, Ffion Jolly, Henrietta Garden, Matilda Thorpe, Juliana Moska

De afgelopen tien à vijftien jaar ging er geen week voorbij of er draaide wel een superheldenfilm in de bioscopen: mannen, en hier en daar ook vrouwen, in lycra pakken met bovennatuurlijke krachten die de wereld behoeden voor dood en verderf. Het is ultieme popcornvermaak. Je zou bijna vergeten dat we in het dagelijks leven ook te maken hebben met superhelden. Die herken je echter niet aan hun supersonische outfit, ze zijn doorgaans niet enorm gespierd en vliegen kunnen ze al helemaal niet. Sterker nog, ze zien er vaak heel doorsnee uit. Dat ze hun leven in de waagschaal hebben gesteld om tientallen, soms honderden anderen te redden, dat zie je er aan de buitenkant niet aan af. Deze échte helden krijgen bovendien lang niet altijd bij leven de credits voor wat ze hebben gedaan. En van sommige van deze helden heb je wellicht nog nooit gehoord. Hun verhaal verdient het echter om verteld te worden. Net als Iron Man, Spider-Man en Captain America verdienen hun daden een eigen film. Oskar Schindler kreeg een prachtige film (‘Schindler’s List’, 1993), net als Gandhi (1982) en Paul Rusesabagina (‘Hotel Rwanda’, 2005). En nu heeft ook Nicky Winton zijn eigen film. Zegt die naam je niets? Hoog tijd dat daar verandering in komt!

‘One Life’ (2023) vertelt Nicky’s verhaal, verdeeld over twee tijdlijnen. De op de effectenbeurs werkzame Brit besluit in 1938 – hij is dan 29 jaar – een week vrijwilligerswerk te gaan doen in Praag. Enkele weken eerder was het Verdrag van München getekend, waarin staat dat Hitler de Tsjechische regio Sudetenland – waar veel Duitsers wonen – bij het Duitse Rijk mag voegen. De Britten, Fransen en Italianen hoopten daarmee de vrede te kunnen bewaren met Hitler, maar inmiddels weten we wel beter. In Praag ontmoet Winton (Johnny Flynn) tientallen families die Duitsland en Oostenrijk ontvlucht zijn vanwege het Nazi-regime. Ze leven onder erbarmelijke omstandigheden, met amper een dak boven hun hoofd of iets te eten, en constant in de angst dat de Nazi’s Praag binnen zullen dringen. Nicky besluit niet langer lijdzaam toe te kijken, maar zelf in actie te komen. In samenwerking met Doreen Warriner (Romola Garai), hoofd van het Britse comité van vluchtelingen uit Tsjechoslowakije (BCRC), en zijn moeder Babette (Helena Bonham-Carter), zelf een Duits-Joodse migrant, zet hij alles op alles om Joodse kinderen vanuit Praag naar het Verenigd Koninkrijk te smokkelen. Hij krijgt daarbij te maken met bureaucratische hobbels – de reis gaat via Hoek van Holland en de Nederlandse regering weert Joodse vluchtelingen sinds de Kristallnacht – en moet op zoek naar sponsors en pleeggezinnen voor de kinderen die eenmaal in Engeland zijn aangekomen. Het is een race tegen de klok, omdat het onduidelijk is hoe lang de grenzen nog open zullen blijven en wanneer de Nazi’s zullen binnenvallen.

De tweede tijdlijn volgt Winton vijftig jaar later, nu gespeeld door tweevoudig Oscarwinnaar Anthony Hopkins. Zijn vrouw Grete (Lena Olin) vraagt hem zijn bureau eens op te ruimen. Daarbij stuit hij op oude documenten van zijn werk voor het BCRC, vol foto’s en lijsten met de namen van kinderen die hij in veiligheid wilde brengen. Ook al wist hij uiteindelijk maar liefst 669 kinderen naar het Verenigd Koninkrijk te brengen, Nicky blijkt zich nog altijd schuldig te voelen over het feit dat hij niet nog meer kinderen heeft kunnen redden. Tijdens een lunch met zijn oude vriend Martin (Jonathan Pryce), eveneens betrokken bij de reddingsoperatie, vraagt hij zich hardop af wat hij met al die documenten moet doen. Enerzijds wil hij het schenken aan een Holocaust Museum, maar aan de andere kant vindt hij het ook belangrijk om zijn papieren te gebruiken om aandacht te vragen voor de huidige vluchtelingenproblematiek. Uiteindelijk belanden de boekwerken bij een journalist, die direct ziet dat Nicky een heel bijzonder verhaal te vertellen heeft en hem, zonder dat Nicky het beseft, dé mogelijkheid biedt om zijn schuldgevoel van zich af te schudden en zijn daden in een nieuw daglicht te stellen.

Winton wordt vaak de ‘Britse Schindler’ genoemd en de titel van zijn biopic verwijst eveneens naar ‘Schindler’s List’, waarin het Hebreeuwse gezegde ‘Hij die één leven redt, redt de hele wereld’ meer dan eens voorkomt. ‘One Life’ is echter een compleet andere film dan ‘Schindler’s List’, al worden beide gedragen door sterke hoofdrollen. ‘One Life’, gebaseerd op de door Wintons dochter Barbara geschreven biografie ‘If It’s Not Impossible… The Life of Sir Nicholas Winton’, werd geregisseerd door James Hawes, die wel veel televisiewerk op zijn naam heeft maar voor wie dit pas de eerste speelfilm is. Het verklaart waarom ‘One Life’ af en toe aanvoelt als een tv-film – met name in de scènes die zich in de jaren 30 afspelen – en nogal schematisch van opzet is (ondanks de twee tijdlijnen). Gelukkig kan Hawes rekenen op een geweldige cast, met niet alleen Hopkins maar ook Flynn en Bonham-Carter in topvorm. Flynn en Hopkins vullen de twee kanten van Winton mooi aan; de eerste als de jonge, gedreven en haast obsessieve man die met alles wat hij in zich heeft anderen wil helpen, de tweede als de oudere, geleefde versie van diezelfde man, die geplaagd wordt door het gevoel dat hij niet genoeg geholpen heeft. Aandacht vragen voor wat hij gedaan heeft, lijkt niet in hem op te komen. Sterker nog, in de loop der jaren heeft hij het allemaal weggestopt, zichzelf wijsmakend dat iedereen in zijn positie hetzelfde gedaan zou hebben. Er te veel over nadenken zou hem alleen maar meer laten denken aan degenen die noodgedwongen moesten achterblijven.

Over de Tweede Wereldoorlog zijn natuurlijk al honderden films gemaakt en hoewel het verdriet, de impact en de weerzinwekkendheid van het naziregime nooit zal wennen, wordt het voor filmmakers steeds lastiger om zich te onderscheiden van de rest. Hawes blijft veilig in zijn tv-film modus, waardoor ‘One Life’ ondanks de sterke performances lang blijft steken in middelmatigheid. Pas in de scènes waarin Winton zelf beseft wat hij eigenlijk allemaal gedaan heeft, en hoeveel mensenlevens hij direct én indirect gered heeft, wordt de kijker er echt in meegesleurd, in een memorabele, waargebeurde scène waarin Winton te gast is in het BBC-televisieprogramma ‘That’s Life!’. Een programma dat door zijn echtgenote wordt afgedaan als klef en smakeloos, maar het is juist die ongegeneerde sentimentaliteit die net zo hard bij de kijker binnenkomt als bij Winton zelf. Zie het dan maar eens droog te houden! Patricia Smagge

(bron : One Life: Anthony Hopkins als Britse Schindler (recensie) - Vertigo (vertigoweb.be), Chris Craps, 14.02.2024)

One Life: Anthony Hopkins als Britse Schindler

One Life zal niet geapprecieerd worden voor zijn stijl, want veel stijl valt er niet te bespeuren in deze zeer academisch in beeld gezette biopic. Het verhaal van Nicholas Winton mag echter zeker verteld worden. Je zou hem de Britse Schindler kunnen noemen, maar in tegenstelling tot die opportunist met een groot hart was Winton een echte humanitair.

Anthony Hopkins vertolkt de bejaarde Winton die zijn archief moet opruimen. Wat dat archief inhoudt, wordt verklaard via een reeks flashbacks naar eind 1938. In Praag is op dat moment iedereen ongerust over de aanstormende Duitse invasie. Effectenmakelaar Winton (als 29-jarige gespeeld door Johnny Flynn) verblijft er voor een week en is geschokt door de erbarmelijke levensomstandigheden van de joodse kinderen. Hij besluit voor hen Britse visa aan te vragen en hen per trein naar Engeland te smokkelen voordat het te laat is.

Het resultaat laat zich bekijken als een vlotte en soms aangrijpende televisiefilm. Hopkins haalt het onderste uit de kan, maar geeft de indruk dat zo’n rol hem heel gemakkelijk afgaat. Hij is nu eenmaal indrukwekkender wanneer hij een sinister individu speelt dan een doorbrave mens. Hij mag in de finale alle emotionele registers opentrekken, waar het regisseur James Hawes duidelijk om te doen is.

Dat einde heeft echter enkel tot doel de kijker een traan te doen wegpinken en hen de zaal te doen verlaten met een goed gevoel. Het probleem van films als One Life is dat ze smeken om de sympathie van dat publiek, terwijl dat niet hoeft. Tegelijk heeft de film weinig meer te bieden dan wat informatie over een humanitair die in actie schoot wanneer anderen dat niet deden

Waarom de in werkelijkheid weinig emotionele en bureaucratisch ingestelde Winton deed wat hij deed – juist het interessante aan zijn persoonlijkheid – kom je nooit te weten. Zijn joodse origine en de invloed van zijn moeder worden aangehaald, maar het blijft giswerk. Hawes wilde blijkbaar niet diep graven.

Het verhaal van de Nicholas Winton, de man die in 1938 vanuit Praag kindertransporten organiseerde, wordt vertaald in een klassieke biopic met een sterke Anthony Hopkins als de bejaarde Winton. In het verlengde van Schindler’s List en John Rabe.

Regie James Hawes
Cast Anthony Hopkins, Johnny Flynn, Lena OlinSpeelduur 1u50